مهدی صابر صالحی

شهید نصیری 06

گروه های عاملی ، دسته هایی از اتم ها هستند که در مواد آلی مختلف مشترک اند و به غیر از تغییراتی جزئی ، خواص آن ها در همه ی مولکلو ها مشابه هم می باشد. گروه های عاملی می توانند تغییرات اساسی ای را در خواص فیزیکی و شیمیایی یک مولکول به وجود آورند و علاوه بر اینکه ، بنیان دسته بندی مواد آلی به حساب می آیند ، اصلی ترین بخش تعیین کننده ی خواص این مواد نیز هستند.

در مقاله ی طبقه بندی مواد آلی ، مختصری در مورد گروه های عاملی بحث کردیم.

در زیر لیست نسبتا جامعی از گروه های عاملی معمول را میبینید.

هیدروکربن ها

این دسته از گروه های عاملی که هیدروکربیل ها نامیده می شوند فقط دارای کربن و هیدروزن در ساختار خود می باشند

کلاس شیمیایی	گروه	فرمول	فرمول ساختاری	پیشوند	پسوند	مثال
آلکان	آلکیل	R(CH2)nH		alkyl-	-ane	Ethane
آلکن	آلکنیل	R2C=CR2		alkenyl-	-ene	Ethylene (Ethene)
آلکین	آلکینیل	RC≡CR'		alkynyl-	-yne	Acetylene (Ethyne)
مشتقات بنزن	فنیل	RC6H5 RPh		phenyl-	-benzene	Cumene (2-phenylpropane)
مشتقات تلوئن	بنزیل	RCH2C6H5 RBn		benzyl-	1-(substituent)toluene	Benzyl bromide (α-Bromotoluene)

علاوه بر این ها تعداد زیادی از آلکان های شاخه دار یا حلقوی وجود دارد که نام های اختصاصی خود را دارا می باشند.

هیدروکربن ها ممکن است در اثر سایر مواد، باردار شوند که کربوکاتیون ها (بار مثبت ) و کربو آنیون ها را به وجود می آورند.

گروه های عاملی حاوی هالوژن ها

هالوآلکان ها دسته ای از مواد خهستند که با پیوند کربن - هالوژن مشخص می شوند. این پیوند می تواند بسیار ضعیف یا مقاوم و پایدار باشد. 

کلاس شیمیایی	گروه	فرمول	فرمول ساختاری	پیشوند	پسوند	مثال
هالوآلکان	هالو	RX		halo-	alkyl halide	Chloroethane (Ethyl chloride)
فلوروآلکان	فلورو	RF		fluoro-	alkyl fluoride	Fluoromethane (Methyl fluoride)
کلروآلکان	کلرو	RCl		chloro-	alkyl chloride	Chloromethane (Methyl chloride)
بروموآلکان	برومو	RBr		bromo-	alkyl bromide	Bromomethane (Methyl bromide)
یدوآلکان	یدو	RI		iodo-	alkyl iodide	Iodomethane (Methyl iodide)

گروه های حاوی اکسیژن

گروه های دارای پیوند C-O بسته به جایگاه این پیوند ، درجات فعال بودن شیمیایی متفاوتی را نشان می دهند. 

کلاس شیمیایی	گروه	فرمول	فرمول ساختاری	پیشوند	پسوند	مثال
الکل	هیدروکسیل	ROH		hydroxy-	-ol	Methanol
کتون	کربونیل	RCOR'		-oyl-  (-COR') or oxo- (=O)	-one	Butanone (Methyl ethyl ketone)
آلدهید ( آلدئید )	آلدئیده ( آلدهیدو )	RCHO		formyl- (-COH) or oxo- (=O)	-al	Ethanal (Acetaldehyde)
اسیل هالید	هالوفرمیل	RCOX		carbono fluoridoyl- carbono chloridoyl- carbono bromidoyl- carbon oiodidoyl-	-oyl halide	Acetyl chloride (Ethanoyl chloride)
کربنات	استر کربنات	ROCOOR		(alkoxyca rbonyl)oxy-	alkyl  carbonate	Triphosgene (bis(trichloromethyl) carbonate)
کربوکسیلات	کربوکسیلات	RCOO−		carboxy-	-oate	Sodium acetate (Sodium ethanoate)
اسید کربوکسیلیک	کربوکسیل	RCOOH		carboxy-	-oic acid	Acetic acid (Ethanoic acid)
استر	استر	RCOOR'		alkan oyloxy- or alkoxy carbonyl	alkyl alkanoate	Ethyl butyrate (Ethyl butanoate)
هیدروپرکسید	هیدروپرکسید	ROOH		hydro peroxy-	alkyl hydro peroxide	Methyl ethyl ketone peroxide
پرکسید	پرکسی	ROOR		peroxy-	alkyl peroxide	Di-tert-butyl peroxide
اتر	اتر	ROR'		alkoxy-	alkyl ether	Diethyl ether (Ethoxyethane)
همی استال	همی استال	RCH(OR') (OH)		alkoxy -ol	-al alky lhemiacetal
همی کتال	همی کتال	RC(ORʺ) (OH)R'		alkoxy -ol	-one alkyl hemiketal
استال	استال	RCH(OR') (OR")		dialkoxy-	-al dialkyl  acetal
کتال یا استال	کتال یا استال	RC(ORʺ) (OR‴)R'		dialkoxy-	-one dialkylketal
اورتو استر	ارتواستر	RC(OR') (ORʺ)(OR‴)		trialkoxy-
ارتوکربنات استر	ارتئ کربنات استر	C(OR)(OR') (ORʺ)(OR″)		tetralkoxy-	tetraalkyl ortho carbonate

گروه های حاوی نیتروژن

گروه های حاوی نیتروژن ، ممکن است علاوه بر نیتروژن ، دارای پیوند c-o نیز باشند.

کلاس شیمیایی	گروه	فرمول	فرمول ساختاری	پیش وند	پسوند	مثال
آمید	کربوکسامید	RCONR2		carboxamido- or carbamoyl-	-amide	Acetamide (Ethanamide)
آمین ها	آمین اولیه	RNH2		amino-	-amine	Methylamine (Methanamine)
	آمین ثانویه	R2NH		amino-	-amine	Dimethylamine
	آمین ثالثیه (سومین )	R3N		amino-	-amine	Trimethylamine
	4° یون آمونیوم	R4N+		ammonio-	-ammonium	Choline
ایمین	کتیمین اول	RC(=NH)R'		imino-	-imine
	کتیمین دوم	RC(=NR)R'		imino-	-imine
	آلدیمین اول	RC(=NH)H		imino-	-imine
	آلدیمین دوم	RC(=NR')H		imino-	-imine
ایمید	ایمید	(RCO)2NR'		imido-	-imide	Succinimide (Pyrrolidine-2,5-dione)
آزید	آزید	RN3		azido-	alkyl azide	Phenyl azide (Azidobenzene)
ترکیب آزو	آزو (دی ایمید)	RN2R'		azo-	-diazene	Methyl orange (p-dimethylamino-azobenzenesulfonic acid)
سیانات	سیانات	ROCN		cyanato-	alkyl cyanate	Methyl cyanate
	ایزو سیانات	RNCO		isocyanato-	alkyl  isocyanate	Methyl isocyanate
نیترات	نیترات	RONO2		nitrooxy- , nitroxy-	alkyl nitrate	Amyl nitrate (1-nitrooxypentane)
نیتریل	نیتریل	RCN		cyano-	alkanenitrile alkyl cyanide	Benzonitrile (Phenyl cyanide)
	ایزونیتریل	RNC		isocyano-	alkane isonitrile alkyl  isocyanide	Methyl isocyanide
نیتریت	نیتروسوکسی	RONO		nitrosooxy-	alkyl nitrite	Isoamyl nitrite (3-methyl-1-nitrosooxybutane)
ترکیب نیترو	نیترو	RNO2		nitro-		Nitromethane
ترکیب نیتروز	نیتروز	RNO		nitroso-		Nitrosobenzene
مشتق پیریدین	پیریدیل	RC5H4N		4-pyridyl (pyridin-4-yl) 3-pyridyl (pyridin-3-yl) 2-pyridyl (pyridin-2-yl)	-pyridine	Nicotine

ترکیبات حاوی گوگرد ( سولفور )

ترکیبات دارای گوگرد ، به علت توانایی بیشتر گوگرد در تشکیل پیوند نسبت به اکسیژن ، دارای خواص خاصی هستند.

کلاس شیمیایی	گروه	فرمول	فرمول ساختاری	پیشوند	پسوند	مثال
تیول	سولفیدریل	RSH		sulfanyl- (-SH)	-thiol	Ethanethiol
سولفید (تیواستر)	سولفید	RSR'		substituent  sulfanyl- (-SR')	di(substituent)  sulfide	(Methylsulfanyl)methane (prefix) or Dimethyl sulfide (suffix)
دی سولفید	دی سولفید	RSSR'		substituent  disulfanyl- (-SSR')	di(substituent)  disulfide	(Methyldisulfanyl)methane (prefix) or Dimethyl disulfide (suffix)
سولفوکسید	سولفینیل	RSOR'		-sulfinyl- (-SOR')	di(substituent)  sulfoxide	(Methanesulfinyl)methane (prefix) or Dimethyl sulfoxide (suffix)
سولفون	سولفونیل	RSO2R'		-sulfonyl- (-SO2R')	di(substituent)  sulfone	(Methanesulfonyl)methane (prefix) or Dimethyl sulfone (suffix)
سولفینیک اسید	سولفینو	RSO2H		sulfino- (-SO2H)	-sulfinic acid	2-Aminoethanesulfinic acid
سولفونیک اسید	سولفو	RSO3H		sulfo- (-SO3H)	-sulfonic acid	Benzenesulfonic acid
تیوسیانات	تیوسیانات	RSCN		thiocyanato- (-SCN)	substituent  thiocyanate	Phenyl thiocyanate
	ایزوتیوسیانات	RNCS		isothiocyanato- (-NCS)	substituent  isothiocyanate	Allyl isothiocyanate
تیون	کربونوتیون	RCSR'		-thioyl- (-CSR') or sulfanylidene- (=S)	-thione	Diphenylmethanethione (Thiobenzophenone)
تیال	کربونوتیول	RCSH		methanethioyl- (-CSH) or sulfanylidene- (=S)	-thial

گروه های حاوی فسفر

ترکیبات حاوی فسفر به دلیل توانایی بیشتر فسفر در تشکیل پیوند نسبت به نیتروژن دارای خواص خاص خود هستند

کلاس شیمیایی	گروه	فرمول	فرمول ساختاری	پیشوند	پسوند	مثال
فسفین (فسفان)	فسفینو	R3P		phosphanyl-	-phosphane	Methylpropylphosphane
فسفونیک اسید	فسفونو	RP(=O) (OH)2		phosphono-	substituent phosphonic acid	Benzylphosphonic acid
فسفات	فسفات	ROP(=O)(OH)2		phosphonooxy- or O-phosphono-  (phospho-)	substituent phosphate	Glyceraldehyde 3-phosphate (suffix)
						O-Phosphonocholine (prefix) (Phosphocholine)
فسفو دی استر	فسفات	HOPO(OR)2		[(alkoxy)hydroxyph osphoryl]oxy- or O-[(alkoxy)hydr oxyphosphoryl]-	di(substituent) hydrogen  phosphate or phosphoric acid di (substituent) ester	DNA
						O‑[(2‑Guanidinoethoxy )hydroxyphosphoryl]‑l‑serine (prefix) (Lombricine)

گروه های حاوی برون

کلاس شیمیایی	گروه	فرمول	فرمول ساختاری	پیشوند	پسوند	مثال
بورونیک اسید	بورونو	RB(OH)2		Borono-	substituent  boronic acid	Bortezomib ([(1R)-3-methyl-1-({(2S)-3-phenyl-2-[(pyrazin-2-ylcarbonyl)amino]propanoyl}amino)butyl]boronic acid)
برونیک استر	برونات	RB(OR)2		O-[bis(alkoxy) alkylboronyl]-	substituent  boronic acid di(substituent) ester
بورینیک اسید	بورینو	R2BOH		Hydroxyborino-	di(substituent)  borinic acid
بورینیک استر	بورینات	R2BOR		O-[alkoxy dialkylboronyl]-	di(substituent)  borinic acid substituent ester