کلر و وایتکس - کیارش حاجتی مقدم

بسمه تعالی

کیارش حاجتی مقدم کلاس 01

دبیرستان شهید نصیری

تحقیق در مورد   کلر  و  وایتکس:

کلر چیست؟

کلرعنصر شیمایی با عدد اتمی ۱۷ است که به صورت Cl نوشته می‌شود این عنصر در گروه ۱۷(هالوژن‌ها) جدول تناوبی قرار دارد چون یون کلر قسمتی از نمک و ترکیبات دیگر است به وفور در طبیعت یافت می‌شود و کاربرد فراوانی در زندگی بشر دارد. کلر در فرم عنصری خود(Cl2) تحت شرایط استاندارد، کلرید(oxidant) قوی است که برای سفید سازی پارچه‌ها و به عنوان ضد عفونی کننده به عنوان یک عامل مهم در صنعت کاربرد دارد.

گاز کلر زرد مایل به سبز است، دو و نیم مرتبه از هوا سنگین تر، دارای بوی بسیار بد و خفه کننده و بسیار سمی است. این عنصر عاملی اکسید کننده، سفیدکننده و گندزدا می‌باشد. کلر به‌عنوان بخشی از نمکهای طعام و ترکیبات دیگر به مقدار زیادی در طبیعت و لزوماً در بیشتر جانداران وجود دارد. کلر به عنوان ماده ضد عفونی کننده رایج در استخرهای شنا برای تمیزی و بهداشت آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، گاهی در اتمسفر فوقانی ترکیبات کلرداری مانند کلرفلوئورکربن وجود دارند که در تخریب لایه اوزون موثرند.

ویژگی های در خور نگرش :

خوصوصیات فیزیکی:در دما و فشار استاندارد دو اتم کلر تشکیل مولکول ۲ اتمی کلر را می‌دهند Cl2 گاز سبز، زرد رنگی است که بوی قوی متمایزی دارد (بوی سفید کننده) پیوند بین ۲اتم کلر نسبتاً ضعیف است، که مولکول را بسیار واکنش پذیر می‌کند. نقطه جوش آن در حدود℃۳۴ - است اما در دمای اتاق تحت فشار بالای اتمسفر می‌تواند مایع شود.

خصوصیات شیمیایی:همراه با فلور برم، ید و استاتین کلر عنصری است از سری هالوژن‌ها (گروه ۱۷) کلر تقریباً با همه عناصر تشکیل ترکیب می‌دهد و ترکیبات کلریدها را می‌سازد. گاز کلر با بیشتر ترکیبات آلی واکنش می‌دهد، حتی به صورت غیر فعال سوختن هیدرو کربن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. قابل ذکر است نوع خالص این عنصر شیمیایی به شکل گازی دو اتمی و سبز رنگ می‌باشد. نام کلر برگرفته از واژه chloros به معنی سبز مایل به زرد است، که اشاره به رنگ این گاز دارد. این عنصر جزئی از گروه هالوژنهای نمک ساز می‌باشد و به‌وسیلهاکسایشکلریدها یا به روش رایج الکترولیز تهیه می‌گردد. کلر گازی است به رنگ زرد مایل به سبز که تقریباً با تمامی عناصر به سرعت ترکیب می‌شود. در ۱ لیتر آب ۱۰ درجه، ۳٫۱۰ لیتر ودر آب ۳۰ درجه تنها ۷۷/۱ لیتر کلر حل می‌شود.

کاربردها

کلر عنصر شیمیایی مهمی در تصفیه آب، مواد گندزدا در سفید کننده و نیز در گاز خردل به شمار می‌رود. همچنین کلر در ساخت طیف وسیعی از اقلام روزمره کاربرد دارد.

برای از بین بردنباکتریو سایر میکروبهای موجود در ذخائر آب آشامیدنی بکار می‌رود. امروزه حتی به ذخائر کوچک آب همواره کلر افزوده می‌گردد. در تولید محصولات کاغذی، مواد ضد عفونی کننده، رنگدانه‌ها، مواد غذائی، حشره کشها، رنگها، فراورده‌های نفتی، پلاستیک، دارو، منسوجات، حلالها و محصولات مصرفی بسیار زیاد دیگری کاربرد دارد. درترکیبات آلی درصورتیکه کلر جایگزین هیدروژن شود«لاستیک مصنوعی) اغلب باعث ایجاد خصوصیات مورد نیاز در این ترکیبات می‌گرددلذا در ترکیب آلی از این عنصر به‌عنوان عامل اکسید کننده و جانشین، به طور گسترده استفاده می‌گردد.

سایر موارد کاربرد کلر در تولید کلراتها، کلروفرم، تتراکلراید کربن ودر استخراج برم می‌باشد.

  تاریخچه

کلر (از واژه یونانی χλωρος به معنی زرد مایل به سبز) را Carl Wilhelm Scheele در سال ۱۷۷۴کشف نمود و اشتباهاً تصور کرد این عنصر حاوی اکسیژن است. Humphry Davy در سال ۱۸۱۰نام کلر را برای این ماده انتخاب کرد و اصرار داشت که این ماده در واقع یک عنصر است.

  پیدایش

به‌وسیله الکترولیز محلول آبداری از کلرید سدیم، کلر تولید می‌شود. این عنصر در طبیعت فقط بصورت ترکیب با سایر عناصر و عمدتاً سدیم به شکل نمک طعام(NaCl)، و همچنین در کارنالیت و سیلویت، یافت می‌شود.

ترکیبات

کلریدها، کلریتها، کلراتها، پرکلراتها و کلرامینها

وایتکس چیست؟

آب ژاول که در فارسی به آن مایع سفید کننده و وایتکس نیز گفته می‌شود، محلولی است که برای گندزدایی ، سفیدکردن و بو زدایی به کار می‌رود.^[۱]

کاربرد:

آب ژاول را برای گندزداییو بوزداییبه کار می‌برند. از این ماده در صنعتبه عنوان رنگ‌زداو سفیدکنندهپارچهو خمیر کاغذاستفاده می‌شود. در خانه‌ها برای ضدعفونیکردن سبزی‌ها و سفید کردن رخت‌ها به هنگام رختشویی از آب ژاول استفاده می‌کنند. این محلول با نام‌های گوناگون در بازار به فروش می‌رسد.^{[۲][تحقیق دست‌اول؟]}

ویژگی‌های شیمیایی:

آب ژاول(مایع سفید کننده و وایتکس نیز گفته می‌شود)محلولی است حاوی درصدی از هیپوکلریت سدیم (NaOCl) در آب.این نسبت بسته به مصارف مختلف، متفاوت است.^[۳][۴]

آب ژاول ماده‌ای سمی است. رنگ آن نزدیک به زرد و طعم و بوی آن تند است.خاصیت ضدعفونی کننده آب ژاول به دلیل تولید کلرآزاد می‌باشد.چنانچه به اشتباه نوشیده شود باید فورا شیر نوشید.^[۵]

فرایند تولید:

آب ژاول را از دمیدن گاز کلردرمحلول سدیم هیدروکسیدتهیه می‌کنند. از جمله آزمایش‌هایی که روی آب ژاول انجام می‌شود تعیین مقدار کلر آزاد وتعیین مقدار NaOHاست.^[۲]

آب ژاول محلولی ناپایداراست ودر اثر حرارت و نور به تدریج خاصیت خود را از دست می‌دهد.

تولید به روش تزریق گاز کلر:

Cl_۲+ NaOH ----> NaClO + NaCl + H_۲O

همانطور که از واکنش بالا پیداست، چنانچه گاز کلر را در محلول سود سوزآوروارد کنید، آب ژاول تولید می‌شود. تمامی مخازن و لوله‌های داخل آن که برای تولید مایع سفید کننده بکار می‌روند باید از جنس PVC باشند، زیرا گاز کلر در مجاورت با رطوبت با هر فلزی ترکیب می‌شود.و باعث خوردگی آن می‌شود.

در داخل مخزن سود را میریزند و از پایین گاز کلر را وارد می‌کنند. میل ترکیبی گاز کلر با سود بسیار زیاد است، به همین دلیل گاز کلر در خلال زمانی که از ته مخزن به سطح مخزن می‌رسد، جذب می‌شود.

در اینجاست که هرچه خروجی گاز کلر از سطح مخزن کمتر باشد نشاندهنده این است که واکنش دارد به خوبی صورت می‌گیرد.

آنچه در رابطه با تهیه آب ژاول به روش فوق اهمیت دارد، دقت در کنترل، به هنگام تولید آن است زیرا چنانچه تزریق کلر قبل از خاتمه عمل متوقف نشود، واکنش برعکس شده و بسرعت دما بالا می‌رود و محصول از بین می‌رود. حسگری که اوپراتور واحد تولید آب ژاول را در قطع به موقع تزریق گاز کلر یاری می‌دهد ORP نام دارد و بر اساس اکسایش /کاهش کار می‌کند.

اگر pH به حدود ۱۲/۲ تا ۱۲ برسد واکنش پایان یافته‌است. از آنجائیکه هرچه محیط سردتر باشد واکنش نیز بهتر صورت می‌گیرد بایستی دقت شود تا دما از ۴۲ درجه سانتیگرادبالاتر نرود. در یک تولید نرمال، گاز کلر از حدود ۲۰ درجه شروع شده و در دمای ۴۲ درجه پایان می‌گیرد.

تاریخچه:

این محلول را برتوله، کشف کرد و چون نخست در محله ژاولپاریستولید می‌شد، به آب ژاول معروف شد.^{[نیازمند ]}

تولید در ایران:

نجا که در ایران این محصول با نام تجاری وایتکس عرضه شده بیشتر با این نام شناخته می‌شود. اگرچه سایر شرکت‌های سازنده آب ژاول از عبارت مایع سفید کننده استفاده می‌کنند.
برای اولین بار این ماده توسط رضا عطارچی تهرانی در ایران با نام وایتکس تولید شد و با این نام به فروش رفت. وی شرکتی تحت عنوان شرکت شیمیایی شمین واقع در علی آباد طپانچه از توابع اسلامشهر احداث کرد و با چند نفر کارگر ساده در حوض‌های ابتدایی داخل کارخانه این ماده را به بازار عرضه کردند. مهندس عطارچی در خاطراتش می‌گوید که در امریکا بودند و برای شستشوی لباسهای خود به خشکشویی مراجعه کردند و دیدند یک خانم محلولی را در داخل یک ماشین ریخت و رفت و سپس وی به سراغ آن محلول می‌رود و می‌بیند که هیپو کلریت سدیم می‌باشد و از همانجا جرقه تولید این ماده در ایران به ذهن وی می‌خورد در مورد چرایی نام گذاری این ماده می‌گوید که اسامی مختلفی در ذهن وی بوده اما با ترکیت دو کلمه وایت و تکس (مخفف تکستایل) به این کلمه رسیدند این شرکت هنوز در ایران فعال است و با همین برند مشغول فعالیت است و محصولات خود را به تمامی شوینده‌های دیگر نیز با همین برند تعمیم داده است.

افزودن آب ژاول به شیر در ایران:

مدیر عامل یکی از شرکت های معتبر صنایع لبنی افزودن «وایتکس» به شیر را در برخی واحدهای تولیدی تایید کرد. وایتکس، یا آب ژاول، مایع ضدعفونی کننده بسیار قوی است. خبرگزاری ایسنااز قول یک کارشناس سازمان ملی استاندارد افزوده است که اضافه كردن وايتكس به شيردر واحدهای سنتی تولید شیرخام صورت می گیرد نه در واحدهای تولید صنعتی. ظاهرا این کار برای ماندگاری و جلوگیری از فاسد شدن شیر انجام می گیرد اما برای سلامتی مصرف کننده بسیار مضر است. به گزارش ایسنا، افزودن وایتکس به شیر، موضوع چندان تازه‌ای در افكار عمومی نبوده و پیش از این بارها به صورت شايعه در رسانه‌ها مطرح شده بود.^{[نیازمند منبع]}

منابع:

·  پورتال مردمانبازبینی ۱۷ اسفند ۱۳۸۸

·  ·  دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شیرازبازبینی ۱۷ اسفند ۱۳۸۸

·  ·  دانشگاه علوم پزشکی مشهدبازبینی ۱۷ اسفند ۱۳۸۸

·  ·  وب‌گاه مدیریت بهداشت، ایمنی، محیط زیست و کیفیت شرکت ملی صنایع پتروشیمیبازبینی ۱۷ اسفند ۱۳۸۸