مجید مقبل دوست و ابولفضل بهادر 

06شهید نصیری

100 شماره با مجله رشد آموزش شیمی

برای خواندن و دانلود به ادامه مطلب بروید:

مجله رشد آموزش شیمی در بهار 1391، حس و حال بهاری را افزون‌تر از هر زمان دیگری تجربه کرد. تولیدکنندگان مجلات رشد، صدمین ایستگاه مسیر خود را با نام «درنگی در راه» می‌شناسند و آن را برای ارزیابی آن‌چه انجام داده‌اند و آن‌چه در آینده باید به انجام برسانند غنیمت می‌شمارند.
مجله رشد آموزش شیمی نیز هنگامی که به ایستگاه صدم مسیر خود رسید، آماده سفر به گذشته خود شد. در نگاه نخست، بازگشت به گذشته این مجله، زمانی واقع در سه دهه پیش از امروز، توجه ما را به خود جلب می‌کند و این همان زمانی است که نخستین شماره این مجله تولد یافته است. اگرچه روشن نیست سودای آغاز این حرکت از چه زمانی در ذهن علاقه‌مندان به مسائل آموزش دانش شیمی و رفع مشکلات آن در کشود خانه کرد، اما در پاییز سال 1363 بود که سیدرضا آقاپورمقدم، یکی از معلمان شیمی دلسوز و سخت‌کوش، در جایگاه سردبیر این مجله، در این عرصه گام نهاد و به پشتیبانی جمعی از فرهیختگان به نشر آن همت گمارد.

برای خواندن و دانلود به ادامه مطلب بروید:
نظری کوتاه به 40 شماره نخست این مجله، ما را با افرادی که در تولید محتوای آن سهیم بوده‌اند، آشنا می‌کند؛ استادانی چون دکتر منصور عابدینی، محمدرضا ملاردی و حسن آقایی که از گذشته از فعالیت در جایگاه شورای داوری مجله، در رفع نیازهای معلمان، قلم نیز زده‌اند. در این میان بارها با نام‌هایی از جمله حسام امینی، مرتضی خلخالی، دکتر رحمت‌الله رحیمی، دکتر مسعود روحی لاریجانی، دکتر عیسی یاوری و ... رو‌به‌رو می‌شویم که در ارتقای سطح علمی و مهارت‌های حرفه‌ای معلمان حضوری شاخص داشته‌اند.
البته صدافسوس که امروز جای برخی از آنان در میان ما خالی است؛ از جمله دکتر سیدعلی سیداصفهانی و غلامحسین لطیفی ـ که چندی است در آرامگاه ابدی خود آرام گرفته‌اند. یک دهه پس از جریان گرفتن این حرکت ارزشمند، چهره‌های باتجربه دیگری به همکاری با این مجله پیوستند: غلامعباس پارسافر، مجتبی باقرزاده، محمدرضا یافتیان، احمد خرم‌آبادی‌زاد، ناصر سیدمتین، حسین رحمانی، رسول عبدالله میرزایی و آقای نیاز والی اصفهانی افرادی بودند که به‌عنوان شورای داوری مجله حمایت‌های ارزنده خود را نثار آن کرده‌اند.
اما دهه دوم از تولید مجله رشد آموزش شیمی، به گفته برخی افراد، دهه‌ای متفاوت از گذشته بوده است؛ چنان‌که بهروز مصیبیان، مدیر داخلی این دوره از انتشار مجله، از آن به‌عنوان «دوران طلایی» یاد می‌کند، چرا که در این دوره، امکان بهره‌گیری مجله از جذابیت‌های گرافیکی و تصویری فراهم شد و از این پس، محتوای پربار این مجله را ـ که به دست بانیان آن رقم خورده بود ـ تغییرات ساختاری چشم‌گیری همراهی کرد.
نظرافکنی به راه طی شده در ایستگاه صدم مجلات رشد، بهانه‌ای است تا یادی شود از همه کسانی که در معرفی و ادامه انتشار و تولید این مجلات سهیم بوده‌اند، حتی آن‌هایی که در هیچ‌جای مجله نامی از آنان ثبت نمی‌شود؛ در حای که بدون حمایتشان، این کار به انجام نمی‌رسد. اکنون مجله رشد آموزش شیمی، درنگ در راه خود را با قدردانی از همه همراهان قدیمی و جدید مجله ارج می‌نهد و مجموعه‌ای شامل 100 شماره این مجله را به علاقه‌مندان آن تقدیم می‌کند.

۱۰۰ شماره با مجله رشد آموزش شیمیhttp://roshdmag.ir/technicalandartunit-archive-writtingresources-shimiarchive-fa.html

تاریخچه این ماده را از قرنها پیش بصورت گاز در آتشکده و یا به فرم قیر (کاده ای که پس از تبخیر مواد فرار یا سبک نفت از آن باقی می‌ماند) می‌شناخته‌اند یا بطوری که در کتب مقدس و تاریخی اشاره شده است که در ساختمان برج بابل از قیر استفاده گردیده و کشتی نوح و گهواره موسی نیز به قیر اندوده بوده است. بابلی‌ها از قیر بعنوان ماده قابل احتراق در چراغها و تهیه ساروج جهت غیر قابل نفوذ نمودن سدها و بالاخره جهت استحکام جاده‌ها استفاده می‌کرده‌اند. مدت زمان مدیدی ، مورد استعمال نفت فقط برای مصارف خانگی و یا به عنوان چرب‌کننده‌ها بود، اما از آغاز قرن شانزدهم میلادی روز به روز موارد استعمال آن رو به افزایش نهاد تا اینکه در سال 1854 دو نفر داروساز وجود یک فراکسیون سبک قابل اشتعال را در روغن زمینی تشخیص دادند و همچنین به کمک تقطیر ، مواد دیگری بدست آوردند که برای ایجاد روشنایی بکار می‌رفت. بر اساس این کار آزمایشگاهی بود که بعدا دستگاههای عظیم تصفیه نفت طرح‌ریزی و مورد بهره برداری قرار گرفت. صنعت نفت در آتازونی در سال 1859 شروع شد. تاریخچه استخراج نفت در ایران صنعت نفت ایران نیز از سال 1908 پس از هفت سال تفحص مکتشفین و کشف نفت در مسجدسلیمان واقع در دامنه جبال زاگرس ، پا به عرصه وجود گذاشت. نفت خام امروزه چاههای نفت متعددی در سراسر جهان وجود دارد که از آنها نفت استخراج می‌کنند و به نفتی که از چاه بیرون کشیده می‌شود، نفت خام می‌گویند. نفت خام را تصفیه می‌کنند، یعنی هیدروکربنهای گوناگونی را که نفت خام از آنها تشکیل شده است از یکدیگر جدا می‌کنند که به این کار پالایش نفت می‌گویند و در پالایشگاهها این کار انجام می‌شود. نفت منبع انرژی و سرچشمه مواد اولیه بسیاری از ترکیبات شیمیایی است و این دور از عوامل اصلی اقتصادی مدرن بشمار می‌رود. در صنایع جدید از ثروت بیکران و تغییر و تبدیل مواد خام اولیه آن بی‌اندازه استفاده می‌شود. تشکیل نفت نحوه پیدایش نفت دقیقا تشخیص داده نشده و در این مورد فرضیات گوناگونی پیشنهاد شده است. برخی از این تئوریها ، مربوط به مواد معدنی و بعضی دیگر مربوط به ترکیبات آلی می‌باشد. تشکیل نفت از مواد معدنی اساس این فرضیه بر این است که کربورهای فلزی تشکیل شده در اعماق زمین در اثر تماس با آب‌هایی که در زمین نفوذ می‌نماید، ابتدا ایجاد هیدروکربورهای استیلنی با رشته زنجیر کوتاه می‌کند. سپس هیدروکربورهای حاصل در اثر تراکم و پلیمریزه شدن ایجاد ترکیبات پیچیده و کمپلکس را می نماید که اغلب آنها اشباع شده است. تشکیل نفت از مواد آلی بر اساس این فرضیه تشکیل نفت را در اثر تجزیه بدن حیوانات در مجاورت آب و دور از هوا می‌دانند. زیرا در این شرایط ، قسمت اعظم مواد ازته و گوگردی تخریب و مواد چرب باقیمانده در اثر آب ، هیدرولیز می‌گردد. اسیدهای چرب حاصله ، تحت اثر فشار و درجه حرارت با از دست دادن عوامل اسیدی تولید هیدروکربورهائی با یک اتم کربن کمتر می‌نماید. "انگلر Engler" از تقطیر حیوانات دریائی توانسته است مواد نفتی را تهیه نماید و با توجه به خاصیت "چرخش نوری" مواد نفتی که علت آن وجود گلسترین است (ماده ای که در بدن حیوانات وجود دارد) این فرضیه بیان و مورد تایید شده است. در صورتی که فرضیه های دیگر که مبتنی بر اساس مواد معدنی در تشکیل نفت می‌باشد، هیچگونه توضیح و دلیل قانع کننده ای در مورد این ویژگی نمی‌تواند بیان نماید. همچنین نفت می‌تواند از تجزیه گیاهان تولید گردد. در این حالت ، خاصیت چرخش نور را به علت وجود ترکیب مشابه گلسترین یعنی پلی استرولها می‌دانند."مرازک Mrazec" ، میکروبها را در این تغییر و تبدیل موثر می‌داند. تئوری تشکیل نفت بر مبنای مواد آلی ، فعلا بیشتر مورد قبول می‌باشد و اختلاف قابل ملاحظه‌ای را که بین ژیزمان‌ها (منابع نفتی) مشاهده می‌گردد، بعلت شرایط و عوامل مختلف تشیکل ژیزمان‌ها می‌دانند. مواد سازنده نفت خام مواد سازنده نفت از نظر نوع هیدروکربور و همچنین از نظر نوع ترکیبات هترواتم دار بستگی به محل و شرایط تشکیل آن دارد. بنابراین مقدار درصد مواد سازنده نفت خام در یک منبع نسبت به منبع دیگر تغییر می‌کند. بطور کلی مواد سازنده نفت شامل: هیدروکربورها- ترکیبات اکسیژنه - سولفوره - ازته و مواد معدنی می‌باشد. خواص نفت خام گرانی چگالی نفتهای خام را بیشتر بر حسب درجه A.P.I به جای گرانی ویژه (چگالی نسبی) بیان می‌کنند. ارتباط بین این دو ، به گونه ای است که افزایش گرانی API با کاهش گرانی ویژه مطابقت می‌کند. گرانی نفت خام می‌تواند بین پایینتر از 10API تا بالاتر از 50API قرار بگیرد، ولی گرانی اکثر نفتهای خام در گستره بین 20 تا 45API قرار دارد. گرانی API همواره به نمونه مایع در 60 درجه فارینهایت اشاره دارد. مقدار گوگرد مقدار گوگرد و گرانی API دو خاصیتی هستند که بیشترین اثر را به ارزش‌گذاری نفت خام دارند. مقدار گوگرد بر حسب درصد وزنی گوگرد بیان می‌شود و بین 0,1 در صد تا 5 درصد تغییر می‌کند. نفتهایی که بیش از 0,5 درصد گوگرد دارند، در مقایسه با نفتهای کم‌گوگردتر ، معمولا محتاج فراورشهای گسترده‌تری هستند. نقطه ریزش نقطه ریزش نفت خام بر حسب F˚ یا c˚ معرف تقریبی پارافینی‌ بودن یا آروماتیکی ‌بودن نسبی آن است. هرچه نقطه ریزش پایینتر باشد، مقدار پارافین کمتر و مقدار آروماتیک بیشتر است. حلالیت قابلیت انحلال هیدروکربورها در آب عموما خیلی کم می‌باشد. مقدار آب موجود در هیدروکربورها با افزایش درجه حرارت زیاد می‌شود. حلالیت هیدروکربورها در کلروفرم ، سولفورکربن و تتراکلریدکربن حائز اهمیت است که با افزایش درجه حرارت ، زیاد و با افزایش وزن مولکولی کاسته می‌گردد. قابلیت انحلال آروماتیکها بیشتر بوده و بعد از آنها اولفین‌ها - نفتن‌ها - متانی‌ها قرار دارد. ضمنا قابلیت انحلال ترکیبات اکسیژنه - ازته - سولفوره ، کمتر از هیدروکربورها می‌باشد. بالاخره نفت ، حلال هیدروکربورهای گازی‌شکل و تقریبا تمام هیدرورکربورهای جامد - گریس‌ها - رزین‌ها - گوگرد و ید می‌باشد. نقطه جوش نقطه جوش هیدروکربورهای خالص با وزن مولکولی و همچنین برای سری‌های مختلف با تعداد مساوی اتم کربن بترتیب از هیدروکربورهای اشباع‌شده به اولفین‌ها - نفتن‌ها و آروماتیکها افزایش می‌یابد. بدین ترتیب نقطه جوش هیدروکربورهای اشباع شده و اولفین‌ها از همه کمتر و سیکلوآلکان‌ها و آروماتیکها از سایرین بیشتر می‌باشد. برای برش‌های نفتی که مخلوطی از هیدروکربورهای مختلف می‌باشند، یک نقطه جوش ابتدائی و یک نقطه جوش انتهایی در نظر گرفته می‌شود و حد فاصل بین این دو نقطه برای یک برش به نوع مواد سازنده اغلب زیاد و متغیر می‌باشد که به این حد فاصل بین دو نقطه "گستره تقطیر" گفته می‌شود. گرمای نهان تبخیر گرمای نهان تبخیر در یک سری همولوگ از هیدروکربن‌ها بترتیب از مواد سبک به سنگین کاهش می‌یابد و همچنین مقدار آن از یک سری به سری دیگر ، مثلا بترتیب از آروماتیکها به نفتن‌ها و هیدروکربورهای اشباع شده نقصان می‌یابد. بنابراین گرمای نهان تبخیر با دانسیته فراکسیون مربوط بستگی دارد. قدرت حرارتی قدرت حرارتی عبارت از مقدار کالری است که از سوختن یک گرم ماده حاصل می‌شود. قدرت حرارتی هیدروکربورها به ساختمان مولکولی آنها و قدرت حرارتی یک برش نفتی به نوع و مواد سازنده آن سبتگی دارد. قدرت حرارتی متان بیشتر از سایر هیدروکربورها و برابر با 13310 کیلوکالری به ازای یک کیلوگرم می‌باشد و مواد سنگین حاصله از نفت خام دارای قدرت حرارتی در حدود 10000 کیلو کالری می‌باشد. اثر اسید نیتریک هیدروکربورها در اثر اسید نیتریک به ترکیبات نیتره یا پلی‌نیتره تبدیل می‌شود. نیتراسیون برخی از مواد نفتی منجر به تهیه ترکیبات منفجره یا مواد رنگین می‌گردد. موارد استعمال برخی از برش های نفتی بدست آمده از نفت خام 1- شیرین کردن آب دریا یکی از موارد استعمال گازهای نفتی در صنایع وابسته به پالایشگاهها تهیه آب شیرین از آب شور می‌باشد. 2- به عنوان سوخت از جمله ، بنزین برای سوخت موتورهای مختلف ، کروزون سوخت اغلب تراکتورها و ماشین‌های مورد استفاده در کشاورزی و همچنین موتورهای جت هواپیماها اغلب از کروزون یا نفت سفید می‌باشد، گازوئیل که موتورهای دیزل بعنوان سوخت از نفت گاز (گازوئیل) استفاده می‌نمایند، نفت کوره یا مازوت یک جسم قابل احتراق با قدرت حرارتی 10500 کالری بوده که بخوبی می‌تواند جانشین زغال سنگ گردد و سوختن آن تقریبا بدون دود انجام می‌گیرد. 3- روشنایی از کروزون جهت روشنایی و همچنین برای علامت دادن به کمک آتش استفاده می‌شود، چون نقطه اشتعال کروزون بالاتر از 35 درجه است، لذا از نظر آتش‌سوزی خطری ندارد. 4- حلال از هیدروکربورهای C4 تا C10 می‌توان برش‌هائی با دانسیته و نقاط جوش ابتدائی و انتهایی متفاوت تهیه نمود که مورد استعمال آنها اغلب بعنوان حلال می‌باشد. بعنوان مثال ، اتر نفت یک حلال سبک با نقطه جوش 75-30 درجه سانتیگراد و وایت اسپیریت (حلال سنگین) که از تقطیر بنزین بدست می‌آید بعنوان حلال ، رنگ‌های نقاشی و ورنی ها استفاده می‌گردد. همچنین برای تمیز کردن الیاف گیاهی و حیوانی و یا سطح فلزات از برش‌های خیلی فرار (تقطیر شده قبل از 110 درجه سانتیگراد) استفاده می‌شود. 5- روان کاری روغنهای چرب کننده: نوعی روغن که جهت روان کاری بکار می‌رود. بستگی به شارژ ، سرعت ، درجه حرارت دستگاه دارد. انواع روغنها عبارتند از: روغن دوک برای چرب کردن دوک ، موتورهای الکتریکی کوچک و ماشین های نساجی و سانتریفوژهای کوچک روغن ماشین‌های یخ سازی جهت روغنکاری کمپرسورهای آمونیاکی کارخانجات یخ‌سازی روغن ماشین‌های سبک جهت روان کاری موتورهای الکتریکی ، دینام‌ها و سانتریفوژهای با قدرت متوسط روغن ماشین‌های سنگین مخصوص روغنکاری موتورهای دیزلی است مانند دیزل‌های سورشارژه و غیره روغن برای سیلندرهای ماشین بخار روغن برای توربین ها روغن برای موتورهای انفجاری (اتومبیل و غیره) روغن دنده روغن موتورهایی که دائما با آب در تماس است. گریس ها: یک روان کننده نیمه جامد است و متشکل از یک روغن نفتی و یک پر کننده (از سری صابونهای فلزی) یا سفت‌کننده (از مواد پلیمری) می‌باشد. کاربرد گریس بیشتر برای اتومبیل‌ها و برخی صنایع مناسب می‌باشد. آسفالت و قیراندودی: در حال حاضر 75 درصد از باقیمانده حاصل از عمل تقطیر در خلاء برای پوشش جاده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. موارد استعمال داروئی: از قبیل وازلین باعث نرم شدن پوست بدن گردیده و برای بهبود سرمازدگی نیز موثر است. پارافین: از پارافین ذوب شده و خالص شده جهت ساخت داروهای زیبائی استفاده می‌گردد. گلیسیرین: مقدار قابل ملاحظه ای از این ماده ، از نفت تهیه می‌گردد. علاوه بر مصارفی که گلیسیرین در صنعت (برای تهیه باروت دینامیت ، مرکب و غیره) دارد، از آن برای فرم نگه داشتن پوست بدن و یا تهیه داروهائی از قبیل گلیسیرین یده استفاده می‌شود.

شیمی یک درس مفهومی است یا حفظی؟

تقسیم بندی درسها به دو دسته حفظی و مفهومی به صورت مطلق کار درستی نیست. در مورد حفظی ترین درسها هم تسلط بر مفاهیم آن درس، کمک میکند مطالب بهتر در حافظه بماند. به عبارت دیگر، پس از تسلط بر مفاهیم اصلی یک درس، به خاطرسپاری آنها ساده تر و ماندگاری آنها در حافظه بهتر صورت میگیرد. در شیمی توصیه میشود قبل از به خاطرسپاری مطالب، مفاهیم اصلی را یاد بگیریم مثلاً قبل از آنکه ترتیب قدرت اسیدی اسیدها را حفظ کنیم، مفهوم قدرت اسیدی را بفهمیم.

ضریب درس شیمی در کنکور چگونه است؟

شیمی یک درس اختصاصی است. در رشته ریاضی برای بسیاری از مهندسی ها مثل برق، مکانیک، هوا فضا، عمران، مواد، کامپیوتر و فنآوری اطلاعات و گرایشهای رشته های انسانی مثل حقوق، مدیریتها و علوم اقتصادی که داوطلبان ریاضی هم میتوانند در آن شرکت کنند، ضریب 2 دارد اما در رشته های مهندسی شیمی، پلیمر و نفت و مهندسی ایمنی و حفاظت و گرایشهای مربوطه، ضریب 3 دارد. در رشته تجربی برای رشته های پزشکی، دندانپزشکی و دامپزشکی و کل رشته های پیراپزشکی، صنایع غذایی، زیست شناسی، بیوتکنولوژی و گرایشهای وابسته به آنها، ضریب 3 دارد. اما در رشته های شیمی محض و کاربردی و داروسازی، ضریب 4 دارد. در گرایشهای انسانی مثل مدیریتها و حقوق برای دانش آموزان رشتهی تجربی، ضریب 2 دارد. من علاقه ای به حفظ کردن مطالب و درس های حفظی ندارم. شیمی را باید چگونه بخوانم؟ این احساس کاذب خود را فراموش کنید! علاقه های فردی خود را هنگام انتخاب رشته به کار گیرید، نه هنگام مطالعه درسها. زمان مطالعه هر درس در برنامه مطالعه هفتگی ما با توجه به حجم آنها و ضریب آنها در کنکور در برنامه ریزی لحاظ میشوند. علاقه یا عدم علاقه ما به یک درس، نقشی در ساعت مطالعه ما ندارد. برای حفظ کردن مطالب، آمادگی جسمی شما با دیگران فرقی ندارد پس با این تلقین های بی مورد، آمادگی روحی خود را خراب نکنید و به رتبه خود ضربه نزنید. آیا اهمیت درس شیمی در رشته ریاضی و تجربی یکسان است؟ همانطور که بیان شد، ضریب شیمی در رشته های پرطرفدار ریاضی و تجربی یکسان نیست. هر چند تعداد ساعتهای تدریس و کتاب درسی دو رشته یکسان است اما علاقه مندی عمومی و ضریبها باعث میشود، اهمیت این درس در رشته تجربی پس از زیست شناسی، در مقام دوم و در رشته ریاضی و فیزیک در مقام سوم باشد. نباید فراموش کرد، حجم کلی ساعتهای مطالعه شیمی در برنامه هفتگی مطالعه در دو رشته، نباید با هم تفاوت چندانی داشته باشد.

در هفته چند ساعت مطالعه درس شیمی لازم است؟

این بستگی به تعداد کل ساعت مطالعه هر دانش آموز در هفته دارد. برای یک دانش آموز پیش دانشگاهی که در هفته دو روز خالی از درسهای مدرسه دارد و پنج روز مدرسه میرود، حداقل 5 ساعت مطالعه شیمی در هفته، کمترین میزان مطالعه است که میتوان در نظر گرفت.

آیا ساعت مطالعه درس شیمی برای رشته ریاضی و تجربی یکسان است؟

هر چند تعداد ساعتهای درس شیمی و کتاب درسی برای دو رشته یکسان است، اما اهمیت این درس از نظر ضرایب در رشته های پرطرفدار دو گروه یکسان نیست. همین باعث میشود ساعت مطالعه درس شیمی برای دانش آموزان تجربی، 2 تا 3 ساعت در هفته از ریاضیها بیشتر باشد. سنگینتر شدن محتوای درس ریاضی و فیزیک در رشته ریاضی هم باعث کاهش ساعت مطالعه شیمی و افزایش ساعت مطالعه این دو درس میشود.

آیا اهمیت کتابهای شیمی سال دوم، سوم و پیش دانشگاهی یکسان است؟

بله، یکسان است. تعداد سؤالهای کتابهای پیش دانشگاهی و سال سوم هر کدام 12 سؤال و کتاب سال دوم 11 سؤال در کنکور سراسری سال 88 بوده است. با توجه به اینکه ضریب کل درسها هم یکسان است، پس ارزش کل سؤالها با هم برابر است. البته این به معنای یکسان بودن محتوای علمی سه کتاب درسی نمیباشد اما در عمل، باید ارزش کلی یکسانی برای مطالعه این سه کتاب درنظر گرفت.

نقش خلاصه نویسی در مطالعه درس شیمی چگونه است؟

بسیار پراهمیت است. یک خلاصه نویسی خوب به دسته بندی مطالب و به خاطرسپاری آنها کمک زیادی میکند. بهتر است خلاصه نویسی روی فیشهای جداگانه مثل فیشهای جعبه لایتنر باشد و بر روی هر فیش، مطالب در ارتباط با یک موضوع نوشته شود. خلاصه برداری حتماً باید پس از مطالعه عمیق صورت گیرد. بیشترین کاربرد خلاصه های آماده شده، در دوران جمع بندی و دوره کردن مطالب خواهد بود که زمان اینکار، معمولاً در پایان امتحانات ترم دوم است.

مطالعه شیمی پایه (سال دوم و سوم) برای دانش آموزان سال آخر در دوره پیش دانشگاهی چگونه است و این مطالعه باید چه زمانی صورت گیرد؟

از آنجایی که بسیاری از مباحث کتاب پیش دانشگاهی، احتیاج به مطالب پیشنیاز دارند، در بسیاری از مراکز آموزشی که دورهی درسی را از تابستان شروع میکنند، یکی از کتابهای سال دوم یا سوم را نیز در کنار کتاب پیشدانشگاهی در تابستان تدریس ميکنند. در طول سال نیز کمی از مطالب پایه را میتوان در ترم اول و یا میانترم اول و دوم تدریس کرد اما با شروع ترم دوم پیشدانشگاهی در ماههای دی تا اسفند، حجم زیاد و سنگین مطالب شیمی پیشدانشگاهی ترم دوم مانع از پرداختن به درسهای پایه خواهد بود. به طور کلی، هر چه حجم درسهای پایهای که در تابستان دوره میشوند بیشتر باشد، در طی سال تمرکز مطالعهی محتوای کتاب پیشدانشگاهی بیشتر خواهد بود.

من در حل کردن مسائل شیمی مشکل دارم. آیا درست است از مطالعه آنها صرف

نظر کنم؟

تعداد سؤالهایی که احتیاج به محاسبههای عددی و اسکیومتری دارند، حدود 30درصد کل سؤالهای شیمی است و قابل توجه است. بنابراین بهتر است این مشکل خود را حل کنید! بسیاری از مسائل عددی در شیمی مثل مسائل ترمودینامیک، سینتیک و تعادلها، مسائل سادهای هستند و کنارگذاشتن آنها به هیچوجه توصیه نمیشود. بهتر است با کمی وقتگذاشتن و حل مسائل نمونهی بیشتر، به اینگونه مسائل تسلط پیدا کنید.

اهمیت تست زدن و تست زدن بیش از حد معمول در شیمی چگونه است؟

کمتر از ریاضی و فیزیک است. به طور کلی در درسهایی که جنبه حفظی بیشتری دارند، به جای حل تستهای بیش از حد معمول، بهتر است به مطالعه دوباره و عمیقتر کتاب درسی و خلاصه ها بپردازیم. در درسهای ریاضی و فیزیک، معنای تست بیشتر حل کردن، تسلط بیشتر بر درس است اما در شیمی باید پس از مطالعه عمیق کتاب درسی به حل تستهای کنکور سراسری و آزاد در 5 سال گذشته پرداخت و پس از آن، بررسی تستهای المپیاد شیمی مرحله اول نیز بسیار مفید است. قبل از حل این تستها، حلکردن تستهای تألیفی اساتید توصیه نمیشود.گاهی تستهایی را می بینیم که از من پیرتر هستند.مثلاً مال کنکور 25 سال پیش است. آیا حل این تستها مهم است؟

بله، سن کنکور از سن شما بیشتر است اما اینکه تستهای قدیمی چه قدر ارزش دارد، بستگی به تست دارد. گاهی یک تست قدیمی یک مفهوم مهم را که هنوز هم در کتابهای درسی وجود دارد، به خوبی بیان میکند. پس این تست بدون توجه به سال آن، تست خوبی محسوب ميشود. به طور کلی، در درس شیمی، تستهای مربوط به سال 84 به بعد، از کتابهای درسی جدید طرح شدهاند و همه آنها برای ما مهم هستند و تستهای قبل از آن باید به خوبی گزینش و ویرایش شوند تا قابل استفاده باشند. تعداد تستهای آزمون سراسری و آزاد چگونه است؟ در آزمون سراسری هم در رشته ریاضی و هم در رشته تجربی، 35 سؤال از درس شیمی طرح میشود. در کنکور آزاد در آزمون پزشکی و غیرپزشکی در نوبت صبح و عصر، هر کدام 25 سؤال شیمی دارند.

برای هر تست شیمی چه قدر وقت باید اختصاص دهی؟

با توجه به زمان کل دفترچه دروس اختصاصی و سؤال های درسهای دیگر، نسبت زمان هر تست شیمی از تستهای ریاضی و فیزیک کمتر است. بهتر است در حل هر تست شیمی، حداکثر یک دقیقه زمان به طور متوسط در نظر بگیریم و برای بررسی سؤال های شیمی در بار اول مثلاً در کنکور سراسری، حدود 30 دقیقه زمان اختصاص دهیم و پس از آن به بررسی تستهای سختتر که در مرور اول دفترچه آنها را حل نکرده ایم، بپردازیم. من یک جزوه خیلی خوب دارم. آ

یا می توانم به کتاب درسی کاری نداشته باشم؟

مسلماً خیر. هیچ جزوه خوبی جای کتاب درسی را نمیگیرد. اکثر جزوه های اساتید برای راحتی در تدریس گردآوری شده است و شامل تمامی نکات کتاب درسی نمیباشد. جزوه های خوب، مکمل کتاب و یک ابزار یادگیری هستند و بهتر است پس از تدریس، برای مرور و جمع بندی در کنار مطالعه کتاب از آنها استفاده شود.

شکلها و جدولهای موجود در کتاب درسی چه قدر اهمیت دارند؟

خیلی زیاد. تعداد سؤالهایی که از شکلها و جدولها مطرح میشوند، کاملاً قابل توجه هستند و یادگیری آنها تنها با دقت در متن کتاب امکانپذیر است. هر سال دو تا سه سؤال از شکلها و جدولهای کتاب درسی مطرح میشود. گاهی از مفهوم موردنظر، یک شکل سؤال میشود و گاهی یکی از اجزای شکل حذف میشود و از آن سؤال پرسیده میشود. بنابراین بررسی دقیق این شکلها و جدولها و به خاطرسپاری آنها، کاملاً توصیه میشود.

آیا مطالعه مطالب حاشیه کتاب درسی برای کنکور لازم است؟

بله، حاشیه های کتاب مانند متن کتاب درسی مهم است و از نکات و مطالب مطرح شده در آن سؤال مطرح میشود.

آیا از مطالب بیشتر بدانیدها در کنکور، سؤال طرح میشود؟

خیر. اما مطالعه آنها به یادگیری عمیق مطالب درسی موجود در متن کتاب درسی کمک میکند. بنابراین توصیه میشود در تدریس در کلاسهای درسی مورد توجه قرار گیرد. اما در مطالعه های جمع بندی، مطالعه آنها ضروری نمیباشد.

آیا حفظ کردن تمامی واکنشها و فرمولهای موجود در کتابهای درسی الزامی است؟

بله. دسته بندی واکنشها و معادله های شیمیایی به حفظ کردن آنها کمک میکند. از هر فرمول و معادله به کار رفته در کتاب یا معادله های مشابه آنها که با عوض کردن عنصر و استفاده از عنصر دیگر هم گروه آن میتواند ساخته شود، سؤال مطرح میشود. در سؤالهای چند سال اخیر مشاهده میشود که از فرمول شیمیایی که در کتاب یک پایه آمده است برای طرح سؤال در پایه دیگر استفاده شده است. مثلاً از یک معادله تجزیه موجود درکتاب سال سوم برای طرح سؤال سینتیک در کتاب پیش دانشگاهی استفاده شده است.

 رشد آموزش شیمی
شماره‌ی 101. تابستان 91