نام و نام خانوادگی

امیر محمد عظیمی

نام دبیر:

جناب آقای سلامی

کلاس:

06

مدرسه:

ملاصدرا 1

اصطلاح «آب نهان» از سال 1993 میلادی توسط (پروفسور تونی آلن Prof. J.A Allan) استاد دانشگاه لندن(گروه تحقیقات آب) وارد فرهنگ آب جهان شد. مقدار آبی را که برای تولید مواد غذایی یا محصولات صنعتی، معدنی و ... صرف شده و در آن محصولات بصورت نهفته(مخفی) وجود دارد، آب نهان (آب مجازی) گویند. وی همچنین به منظور فائق آمدن بر مشکلات متعدد کشورهای کم‌آب بخصوص در خاورمیانه، «تجارت آب مجازی» را در سال 1997 میلادی پیشنهاد نمود.

بخش کشاورزی به عنوان پر مصرف ترین بخش در حدود 74 درصد از منابع آب شیرین جهان را مصرف می کند .برخی از کشورهای کم آب برای تامین بخشی از این آب با نادیده گرفتن ظرفیت های طبیعی به پمپاژ بیش از حد آبهای زیر زمینی و نمک زدایی آب دریا می پردازند .

نتایج نشان می دهند که تولید محصولات در چنین شرایطی بیش از 5 برابر گرانتر است .کشورهای کم آب می توانند با دخالت دادن تجارت آب مجازی در سیاست های آبی علاوه براینکه میزان دسترسی خود را به منابع آب جهانی افزایش می دهند، از افزایش فشاربر منابع محدود خود نیز بکاهند .

واردات مواد غذایی به منظور استفاده از منبع تجارت آب مجازی بخشهای اقتصادی ، اجتماعی و محیط زیست یک کشور را تحت تاثیر قرار می دهد و با امنیت غذایی و فرهنگ کشور ارتباط مستقیم دارد .

کشورهای کم آب می توانند با توجه به شرایط ، ظرفیت ها و نیازهای داخلی و همچنین ملاحظات امنیت غذایی خود نقطه بهینه ای را برای واردات مواد غذایی به کشور بیابند .

تجارت آب مجازي

وارادات بعضي محصولات كشاورزي به كشور بدان معنا است كه در واقع آب به شكل مجازي وارد كشور گرديده است. اين موضوع نگرش جديدي است كه براي انتخاب آن به عنوان يك استراتژي صرفه جويي و كاهش فشار بر منابع آب كشور جاي مطالعه و تحقيق زيادي دارد و مي تواند به عنوان يك گزينه در بحث هاي كلان منابع آب كشور مطرح گردد.

احتمالاً هيچ راه عملي براي تجارت حجم عمده و كافي از آب خالص همچون ديگر كالاها وجود ندارد ، چراكه وزن و حجم آن عاملي بازدارنده به لحاظ قيمتي است . بنابراين يك كشور مي تواند با انتخاب خود به عنوان وارد كنندة آب مجازي ( در مقابل آب واقعي ) خود را از فشار بر منابع آبي اش آزاد سازد. بسياری از کشورهای خشک و نيمه خشک با واردات مواد غذائی ، بخشی از آبی را که برای توليد داخلی محصولات نياز است را برای استفاده در ساير مصارف حياتی تر حفظ می کنند. به عنوان مثال کشور مصر در سال 1995 با واردات 7.5 ميليون تن انواع غلات،حدود 9.9 کيلو متر مکعب آب مورد نياز برای توليد اين مقدار غلات در داخل کشور را ذخيره نموده است .همچنين کشور ژاپن در همان سال با واردات 27 ميليون تن غلات ، بيش از 37 کيلومتر مکعب از منابع آب داخلی خود را حفظ کرده است. در محاسبه آب مجازی هر محصول، نکات مختلفی در نظر گرفته می‌شود از جمله مکان تولید محصول، دوره زمانی تولید محصول، شرایط اقلیمی و فرهنگی، روش تولید، میزان بهره‌وری آب مصرفی و ... از سال 2002 میلادی تا کنون برنامه‌ریزان حوزه آب در کشورهای گوناگون به آب مجازی و تجارت آن از منظر ضرورت ونه پیشنهاد نگاه کرده و آن را جزء ارکان تصمیم‌گیری‌های خود قرار داده‌اند چراکه صادرات آب به کشورهای خشک و کم‌آب به دلیل مشکلات مالی ناشی از حجم و وزن بسیار زیاد این کالا مشکلات و معضلات فراوانی دارد و به این دلیل منطقی‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر آن است که این کشورها آب مورد نیاز خود را بصورت آب مجازی وارد نمایند. در حال حاضر از 5 هزار میلیارد متر مکعب آبی که در بخش کشاورزی صرف تولید محصول می‌شود یک هزار میلیاردمترمکعب آن (معادل20درصد) بین کشورهای مختلف جابجا می‌شود (صادرات و واردات) که همان تجارت آب مجازی محسوب می‌گردد. کشورهای آمریکا، کانادا، استرالیا، آرژانتین و تایلند از بزرگترین صادرکنندگان و کشورهای ژاپن، سریلانکا و ایتالیا از عمده‌ترین واردکنندگان آب مجازی بشمار می‌آیند. ایران سالانه بیش از 6 میلیاردمترمکعب آب مجازی وارد و حدود یک میلیارد متر مکعب آب مجازی صادر می‌نماید.

جمعبندی و پیشنهاد

بدين ترتيب کشوری که از نيروی کار فراوان برخوردار بوده ولی مصرف آب مجازی بالائی در توليد دارد، می تواند با توسعه صادرات نيروی کار و واردات کالاهائی که در کشور مبدا برای توليد آن کالا آب مجازی نسبتا کمتری مصرف می شود ، علاوه بر ذخيره منابع ملی ، به صرفه جوئی در مصرف آب جهانی کمک کند. بسياري از كشورها خواهند توانست با توسل به تجارت آب مجازي به منظور كسب غذاي كافي مورد نياز مردمشان اقدام نمايند. اما تعداد زيادي از حكومتها نمي خواهند و يا به زبان ساده تر نمي توانند موجب وابستگي كشور خود به تجارت جهاني شوند. در سطح منطقه اي ما بايد به اين موضوع بيانديشيم كه : " چگونه مي توان به جاي تقسيم آب به تقسيم منافع برآمده از آب دست يافت" كشورها مي‌توانند موادغذايي ارزان قيمت و داراي نياز آبي بالا را از كشوري كه داراي سامانه آبياري كارآمد و موفق است وارد كنند و منابع آبي خود را براي محصولات اساسي و با ارزش اقتصادي، مورد استفاده قرار دهند.‌اين نگرش جديد به آب و آب مجازی می تواند بسياری از الگوهای مصرف آب در کليه سطوح توليدی کشور و تخصيص منابع مالی و يارانه ها را اصلاح نمايد.